Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In het streven naar meer transparantie, verbetering van het inzicht in de financiële positie en voor de vergelijking met andere gemeenten worden in de begroting en jaarrekening een set van financiële kengetallen opgenomen. Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of balans. De kengetallen zijn het uitgangspunt voor de beoordeling van de financiële positie van de gemeente Venlo.
De kengetallen maken inzichtelijk over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken of opvangen. Ze geven zo inzicht in de financiële weerbaar- en wendbaarheid. De kengetallen worden in samenhang bezien, omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een beeld geven van de financiële positie.
De financiële positie is geen doel op zich en moet altijd bezien worden in het licht van de totale maatschappelijke opgave van de stad. Het te bereiken maatschappelijke rendement en de bijdrage aan de inhoudelijke beleidsdoelstellingen zijn hierbij belangrijk. De financiële positie is ondersteunend aan het afwegingsproces en moet het bestuur helpen verantwoorde keuzes te kunnen maken voor de (middel)lange termijn.
 
Samenvatting beoordeling onderlinge verhouding tussen de kengetallen (financiële positie)
In deze paragraaf gaan we verderop uitgebreid in op de analyse en individuele beoordeling van de financiële kengetallen. In onderstaande tabel staat een samenvatting van de financiële kengetallen.

Netto schuldquote
De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de netto schuldenlast ten opzichte van de inkomsten. Het geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Hoe hoger de inkomsten van de gemeente, hoe hoger de acceptabele schuld is. De ratio geeft aan in hoeverre de schulden meer of minder bedragen dan de jaarlijkse inkomsten. De door de raad vastgestelde streefwaarde is < 90%. De netto schuld is het totaal aan schulden -/- de geldelijke bezittingen die niet zijn ingezet voor de publieke taak. Bij de inkomsten wordt uitgegaan van inkomsten vóór bestemming van reserves, omdat de inzet van reserves geen inkomsten zijn. Per ultimo 2024 is de schuldquote 35%. Ten opzichte van de begroting na wijziging is de bruto schuld met € 12 miljoen afgenomen. Tegenover het lager saldo crediteuren van € 25 miljoen staat een hoger saldo vooruitontvangen bedragen van € 13 miljoen. Deze posten leiden per saldo tot een lager bedrag in de schatkist en daarmee is het effect op de netto schuld beperkt. Toch is de netto schuld per einde jaar € 50 miljoen lager dan begroot waardoor de netto schuldquote ruim 8% lager uitkomt. De voornaamste oorzaken hiervoor zijn het jaarrekeningresultaat van € 15 miljoen, per saldo € 20 miljoen minder onttrekkingen aan reserves en voorzieningen en € 28 miljoen minder investeringsuitgaven. Daartegenover is de voorraad onderhanden werk € 14 miljoen hoger.

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Bij de berekening van de netto schuldquote wordt de hoogte van de schuld mede bepaald door het verstrekken van gelden aan derden. De netto schuldquote wordt daarom ook berekend gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen. Per ultimo 2024 is de schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 19%. Naast de genoemde oorzaken bij netto schuldquote zorgt de lagere opname van de kredietfaciliteit door BV ontwikkelbedrijf Greenport Venlo voor een iets lager effect op de ratio.

Solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio drukt het eigen vermogen uit als percentage van het totale vermogen en geeft daarmee inzicht in de weerbaarheid van de gemeente. De solvabiliteitsratio geeft weer welk deel van de bezittingen van de gemeente gefinancierd is met eigen vermogen. Hoe hoger de ratio hoe groter het deel van de bezittingen die gefinancierd zijn met eigen vermogen. In het gemeenschappelijk financieel toezichtkader van de provincies zijn signaleringswaarden voor de solvabiliteitsratio opgenomen met de volgende classificatie:
Meest risicovol   < 20%
Neutraal   20% - 50%
Minst risicovol   > 50%.
De vastgestelde streefwaarde voor Venlo bedraagt 25-30%. In 2023 bedroeg de solvabiliteitsratio 39% voor Nederland als totaal (Bron: www.findo.nl). De solvabiliteitsratio voor onze gemeente is in 2024 uitgekomen op 39%, oftewel 4% hoger dan primair begroot en 3% hoger dan de begroting na wijziging. Het eigen vermogen is circa € 26 miljoen hoger dan de begroting na wijziging. Het gerealiseerde jaarrekeningresultaat zorgt voor een stijging van 2%, de hogere reserves ook voor 2%. Mede door het hoger eigen vermogen is het balanstotaal € 23 miljoen hoger dan de begroting na wijziging. Dit heeft een verlagend effect van 1% op de solvabiliteit.

Grondexploitatie
Grondexploitaties zijn risicovol en kunnen een forse impact hebben op de financiële positie van een gemeente. Indien gemeenten leningen hebben afgesloten om grond te kopen voor (toekomstige) projecten hebben zij een schuld. Bij de beoordeling van een dergelijke schuld is het van belang om te weten of deze schuld kan worden afgelost wanneer het project wordt uitgevoerd. Van de opbrengst van de aangekochte grond kan immers de schuld worden afgelost.
Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale baten. Wanneer de waarde van de grond laag is, loopt een gemeente relatief weinig risico maar is er relatief weinig waarde om de schuld te kunnen verlagen uit grondverkopen.

Het kengetal grondexploitatie van onze gemeente bedraagt bij de jaarrekening 2024 5%.
Hoewel grondexploitaties voor elke gemeente risicovol zijn, kan uit de relatief lage boekwaarde van de voorraden grond in verhouding tot de totale baten geconcludeerd worden dat het risico relatief gering is en dat er relatief weinig waarde is om de schuld te kunnen verlagen uit grondverkopen.

Structurele exploitatieruimte
Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is. Hierbij wordt gekeken naar de structurele baten en structurele lasten. Deze worden vergeleken met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing van een lening) te dekken. Over het algemeen geldt dus als richtlijn: hoe hoger het kengetal structurele exploitatieruimte, hoe gunstiger dit is voor de gemeente. Als streefwaarde geldt voor gemeente Venlo voor dit kengetal een waarde > 0%.
De structurele exploitatieruimte laat bij de jaarrekening een positief resultaat zien van 7,6%. Deze ratio ligt daarmee zowel boven hetgeen bij de primaire Programmabegroting 2024 werd verwacht (2,9%), als ook boven de streefwaarde van > 0%. Ten opzichte van de begroting naar wijziging is de ratio iets gestegen. Een positieve structurele exploitatieruimte betekent dat onze structurele lasten op basis van de jaarrekening gedekt worden door structurele baten.

Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht in hoe de belastingdruk zicht verhoudt tot het landelijk gemiddelde. Het geeft weer wat de ruimte is om belastingen te verhogen ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Het is de bevoegdheid van uw raad met welke omvang de belastingen worden verhoogd. Om de flexibiliteit van de begroting te duiden ten opzichte van het landelijk gemiddelde heeft u een streefwaarde vastgesteld van <= 105%.

Het kengetal bedraagt 92,1% en is daarmee ruim onder de streefwaarde. De totale woonlasten voor een gezin met een woning met gemiddelde WOZ-waarde in gemeente Venlo in 2024 zijn lager ten opzichte van het landelijk gemiddelde T-1 (het ijkpunt voor het maximaal te heffen belastingtarief).

Weerstandsvermogen
We leggen het weerstandsvermogen verder uit in de volgende paragraaf. In het onderdeel financiële positie uit de samenvatting van dit document staat meer informatie.

Netto schuld gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen per inwoner
Deze indicator betreft de netto schuld gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen afgezet tegen het aantal inwoners. Jaar op jaar kan dit kengetal mutaties vertonen door fluctuaties in investeringen. Daarom is de schuld per inwoner vooral voor de middellange termijn een goede indicatie. In 2024 was de netto schuld gecorrigeerd voor verstrekte leningen per inwoner € 1.057. Ten opzichte van 2023 is de schuld per inwoner gestegen als gevolg van een hogere netto schuld ten opzichte van een nagenoeg gelijk aantal inwoners.

Rentedruk
De rentedruk geeft de netto rentelasten weer ten opzichte van de inkomsten vóór bestemming van reserves. Deze indicator geeft weer welk deel van de exploitatie gebonden is door het betalen van rente. Door de extra ontvangen rente in verband met de gunstigere liquiditeitspositie is de rentedruk in 2024 op slechts 0,25% uitgekomen. Volgens de financiële barometer, een financiële stresstest die ontwikkeld is bij een landelijke overleggroep van financiële beleidsmakers van 100.000+ gemeenten, is een rentedruk tussen de 1% en 3% normaal voor een gemeente.